Aniden ortaya çıkan, ritmik olmayan, tekrarlayıcı hareket ve seslere tik adı verilmektedir. Tikler genellikle çocuklukta başlayan, kişinin işlevselliğini olumsuz etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur.

Okul çağındaki çocuklarda geçici tik görülme sıklığı %6-20 olarak bildirilmektedir.  Erkeklerde kızlara göre 3 kat daha fazla görülmektedir.

Çevresel ve genetik faktörler tiklerin ortaya çıkmasında etkilidir.

Tikler genellikle 3-8 yaşları arasında basit motor tikler olarak başlar, motor tikler başladıktan yaklaşık bir kaç yıl sonra boğaz temizleme gibi vokal tikler başlamaktadır. Basit tikler 10-12 yaşları arasında pik yapıp genellikle ergenlikle birlikte azalma eğilimine girerler. Tiklerin yaklaşık üçte ikisi ergenlik dönemi ile beraber iyileşir.

Tikler zaman içinde dalgalanma gösterir. Bazen tiklerin şiddetinde artma bazen de azalma olmaktadır. Tiklerin şiddeti, sıklığı, anatomik yerleşimi, basit ya da kompleks olması bireyden bireye göre değişiklik göstermektedir. Kaygı, yorgun olma, mevsimsel değişikler tiklerin ortaya çıkmasında etkili olan çevresel faktörler arasındadır. Dikkatin odaklandığı  ince motor becerisi gerektiren müzik aleti çalma, video oyunu oynama veya spor yapma gibi amaca yönelik davranışlarda tikler azalırken stres ve yorgunluk dönemlerinde tiklerde artış gözlenmektedir.

Tikler bir dereceye kadar geçici olarak durdurulabilmektedir. Bu geçici durdurma bireyler arasında farklılık gösterse de yaşla birlikte çocukların tikleri bastırabilme özellikleri de artış göstermektedir. Fakat her ne kadar tikler bastırılabilse de daha sonrasında başka bir ortamda yoğunlaşmış bir şekilde tekrar ortaya çıkabilmektedir. Okulda tiklerin az olup evde tiklerin fazla olması bu duruma örnek olarak verilebilir.

 

Tik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulmaktadır?

 

Tanı için kullanılan herhangi bir tanı testi bulunmamaktadır. Tanı ayrıntılı klinik değerlendirme ve izlemle konulmaktadır.

 

 

Tik Çeşitleri Nelerdir?

 

1. a) Geçici Tik Bozukluğu

 

Bir yıldan daha kısa süren bir ya da birden fazla motor ve/veya vokal tiklere geçici tik bozukluğu adı verilmektedir.

 

1. b) Kronik Tik Bozukluğu

 

Bir yıldan daha uzun süren bir ya da birden fazla motor tik veya sadece bir ya da birden fazla vokal tiklere kronik tik bozukluğu adı verilmektedir.

 

1. c) Tourette Bozukluğu

 

Hastalık sırasında ,eş zamanlı olmaları gerekmese de, hem birden fazla motor tik hem bir ya da daha fazla vokal tik vardır. İlk başladığından beri bir yıldan daha fazla zaman geçmiştir.

 

1. d) Basit Tikler: Genellikle bir kas ya da kas grubu hareketini ya da tek bir sesi içerirler. Çoğunlukla bir saniyeden kısa sürer ve bir amacı yoktur.

 

1. e) Kompleks Tikler: Genellikle tekrarlayıcı tarzdadır ve basit tiklere göre daha yavaş ve amaçlı olabilir. Birden fazla kas grubu hareketini içerebilir ya da birden fazla ses, kelime ve bazen de cümleden oluşabilir.

 

1. f) Motor Tikler: İstemli kaslarda ortaya çıkar. Birbirinden farklı kas ya da kas gruplarını içerebilir.

 

1. g) Vokal Tikler: Havanın burun, ağız ya da fariksten geçmesiyle oluşan ses ya da gürültülerdir.

 

 

Basit-motor tikler

 

Göz kırpma

Burun kıvırma

Ani kafa atımları

Dil çıkartma

Yüz buruşturma

Omuz silkme

Kafa sallama

Parmaklarıyla oynama veya parmak tıklatma

Dudak yalama

Ayak sallama, vurma, sekme

 

Basit Vokal Tikler

 

Burun çekme, koklama

Öksürme, havlama

Boğaz temizleme

Uğultu çıkarma

Çığlık atma, ıslık çalma

Homurdanma

Gırtlak homurtuları

Kuş ya da diğer hayvan sesleri çıkarma

 

Kompleks-Motor tikler

 

Aynı hareketi birden fazla tekrarlama (Palipraksi)

Başkalarını taklit etme (Ekopraksi)

Tekrarlayan müstehcen hareketler sergileme (Kopropraksi)

Nesnelere ve insanlara tekrarlayıcı bir şekilde dokunma

Parmaklarıyla sayı sayar gibi yapma

Kendini yaralama ya da kendine zarar verme davranışı

Çömelme, eğilme, bükülme hareketleri

 

Kompleks Vokal Tikler

 

Başkalarının söylediklerini tekrar etme (Ekolali)

Kendi söylediklerini tekrar etme (Palilali)

Küfürlü ya da müstehcen konuşma (Koprolali)

Hece ya da kelimeler

 

Tik Bozukluğuna Eşlik Eden Diğer Psikiyatrik Tanılar Nelerdir?

 

Tik bozukluğunda sıklıkla eşlik eden başka bir psikiyatrik hastalık bulunmaktadır. Tourette bozukluğunda eş psikiyatrik tanı oranı %90 olarak bildirilmektedir. 

 

En sık görülen eş psikiyatrik tanılar

 

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Obsesif Kompulsif Bozukluk

Özgül Öğrenme Bozukluğu

Biriktirme Bozukluğu

Anksiyete Bozukluğu

Duygudurum Bozuklukları

Mental Retardasyon

Otizm Spektrum Bozuklukları

Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu

Trikotillomani

Madde Kullanım Bozukluğu

 

 

Tik Tedavisi Nasıl Yapılır?

 

Tik belirtileri hafif ya da orta şiddette ise, komplike değilse, okul ve sosyal ortamda işlevselliği bozacak durumda değilse aile ve çocuk/ergenin psikoeğitimi yani bozukluğun doğası, gidişatı ve olası ek psikiyatrik bozukluklarla ilgili bilgilendirilmesi ve izle-bekle yöntemi yeterli olabilmektedir. Ancak tik bozukluğu kişinin sosyal yaşamını önemli derecede etkiliyorsa, ders başarısında olumsuz bir gidişe yol açıyorsa, duygusal sorunlara yol açıyorsa, yaşam kalitesini bozuyorsa, ağrı ya da başka fiziksel problemlere yol açıyorsa etkin bir şekilde tedavi edilmelidir.

Tik tedavisinde tiklerin şiddetine göre davranışsal girişimler ya da psikofarmakolojik tedavi seçenekleri kullanılabilmektedir.